Bi kịch Blanche Monnier: Gương soi tâm tính của con người

Hãy hình dung một người phụ nữ được xã hội ca ngợi vì lòng nhân ái và các hoạt động từ thiện, nhưng lại chính tay khóa chặt con gái ruột trong một căn phòng tối suốt 25 năm. Đó là câu chuyện của Blanche Monnier, cô gái Pháp xinh đẹp bị mẹ ruột là bà Louise Monnier giam cầm từ năm 1876 đến 1901 ở Poitiers. Blanche khi ấy chỉ dám yêu một luật sư nghèo, và tình yêu vượt giai cấp này bị coi là “vết nhơ” đối với gia đình thượng lưu. Để giữ gìn danh dự, bà mẹ đã chọn sự im lặng khép kín thay vì chấp nhận tình cảm của con.

Khi cảnh sát giải cứu, Blanche chỉ còn nặng khoảng 25kg, nằm co ro trong căn phòng bẩn thỉu ngập đầy phân và rác. Trước ánh sáng sau ngần ấy năm, lời đầu tiên cô thốt lên là: “Ôi, thật tuyệt vời làm sao.” Hình ảnh ấy gây chấn động nước Pháp, bởi nó lật ngược hình ảnh một gia đình vốn nổi tiếng danh giá, và đồng thời đặt ra một câu hỏi khó trả lời: Làm sao một trái tim mẹ từng yêu thương lại có thể lạnh lùng đến mức ấy?

Bi kịch Blanche Monnier không chỉ là một vụ án lịch sử, mà còn là tấm gương phản chiếu rõ sự phức tạp của tâm tính con người: Khi lợi ích cá nhân, danh dự hay tham vọng bị đe dọa, ngay cả những mối dây thiêng liêng nhất cũng có thể bị xem nhẹ.

Sự trượt dốc âm thầm của tâm tính

Tâm tính con người vốn không bất biến. Nó mong manh, dễ nghiêng ngả, và đôi khi thay đổi chỉ vì một mối lo nhỏ về lợi ích cá nhân. Ban đầu, những lựa chọn ấy nghe có vẻ hợp lý: giữ gìn thanh danh, duy trì trật tự, hay tránh “sự xấu hổ” trước dư luận. Bà Monnier cũng không phải là một người sinh ra với tấm lòng sắt đá. Bà từng là một góa phụ được xã hội ca tụng vì lòng tốt và những việc thiện. Nhưng trong bối cảnh xã hội Pháp thế kỷ 19, nơi sự phân biệt giai cấp rất nặng nề, tình yêu của Blanche với một luật sư nghèo bị bà coi là mối nguy lớn nhất. Từ đó, “danh dự” trở thành ưu tiên cao hơn cả tình mẫu tử.

Điều đáng suy ngẫm là: Sự thay đổi ấy không xảy ra trong một khoảnh khắc, mà theo một quá trình dần dần. Lúc đầu, bà chỉ cấm đoán Blanche gặp gỡ người yêu. Sau đó, sự cấm đoán trở thành cô lập, từ việc hạn chế giao tiếp, đến việc cho con ăn những bữa ăn nghèo nàn. Rồi cuối cùng, là khóa chặt con trong căn phòng tối suốt 25 năm.

Mỗi bước đi xa ấy đều có một lời biện minh. Vì danh dự, vì gia đình, vì cái nhìn của xã hội. Đó chính là cơ chế khiến con người dễ chấp nhận những hành vi sai lệch của mình. Từ một lời nói dối để che giấu sự thật, đến một sự im lặng kéo dài để tránh phiền toái, dần dần những điều nhỏ nhặt ấy tích tụ thành một thực tại khốc liệt. Và trong chính sự tích tụ ấy, lương tri dần bị bào mòn, đến mức không còn cảm nhận rõ ràng đâu là đúng, đâu là sai.

Chúng ta có thể trách bà Monnier, nhưng đồng thời cũng cần nhận ra đây là biểu hiện của một quy luật nhân tính là khi con người đặt lợi ích của bản thân lên trên hết, đạo đức dễ bị đẩy xuống hàng thứ yếu. Không phải ai cũng đi đến tận cùng bi kịch như bà, nhưng trong đời sống thường nhật, rất nhiều người trong chúng ta cũng từng trải qua những ngã rẽ nhỏ như chọn lợi ích trước mắt thay vì sự công bằng, chọn im lặng thay vì bảo vệ sự thật, hay chọn an toàn cho mình thay vì bảo vệ người khác.

Nếu không dừng lại ở những lựa chọn nhỏ bé ấy, sự trượt dốc có thể đưa ta đến những quyết định gây tổn thương cho chính những người thân yêu. Blanche Monnier là một minh chứng cực đoan, nhưng lại gợi nhắc rằng: Ác tâm không nhất thiết bùng nổ một cách dữ dội, mà có thể âm thầm lớn lên từ sự quen thuộc với những điều sai lệch.

Giữ gìn thiện tâm: Ngọn lửa mong manh nhưng cần thiết

Trong mỗi người đều có một phần sáng thiện tâm, nơi chứa lòng trắc ẩn, sự cảm thông và công bằng. Nhưng thiện tâm không phải là thứ vĩnh viễn tồn tại. Nó cần được nuôi dưỡng hàng ngày.

Nuôi dưỡng ấy đến từ những điều tưởng chừng đơn giản, chỉ cần lắng nghe thay vì vội phán xét, tha thứ thay vì khư khư trừng phạt, biết tự hỏi mình trước khi ra quyết định ảnh hưởng đến người khác. Nếu để những điều nhỏ bé này rơi rụng, khoảng trống ấy sẽ bị lấp đầy bởi sự vô tâm, tham vọng hoặc sợ hãi. Giống như một khu vườn bị bỏ hoang, cỏ dại sẽ mọc um tùm nếu không được chăm sóc.

Trường hợp của bà Monnier có thể được nhìn như một bài học về sự thiếu nuôi dưỡng ấy. Ngoài xã hội, bà làm từ thiện, nhưng ngay trong gia đình, nơi tình thương đáng ra phải được gìn giữ nhiều nhất, bà lại để cho nỗi sợ danh dự che mờ trái tim. Và khi trái tim ấy dần tê liệt, bà không còn thấy được Blanche là một con người, một người con gái, mà chỉ là mối đe dọa cho danh tiếng.

Trong xã hội ngày nay, áp lực không còn đến từ giai cấp như thế kỷ 19, nhưng lại đến từ những yếu tố khác: sự so sánh trên mạng xã hội, guồng quay cạnh tranh khốc liệt, hay những định kiến vô hình từ cộng đồng. Chúng ta, dù không ở trong hoàn cảnh của bà Monnier, vẫn có thể gặp nguy cơ tương tự, để cho nỗi lo về hình ảnh, về “cái nhìn của người khác” lấn át đi tình cảm, nhân nghĩa.

Bởi thế, đấu tranh với chính mình không phải là điều xa xỉ, mà là cần thiết. Giữ cho thiện tâm không bị che lấp chính là cách để mỗi người bảo vệ nhân tính của mình.

Đừng để bóng tối nội tâm lên ngôi

Câu chuyện Blanche Monnier là một trong những bi kịch đau lòng nhất, không chỉ vì số phận của một người phụ nữ bị giam hãm, mà còn vì nó cho thấy con người có thể thay đổi ra sao khi lợi ích cá nhân trở thành thước đo duy nhất. Sự thay đổi ấy bắt đầu rất nhỏ, từ những lựa chọn tưởng chừng vô hại, rồi từng chút một, dẫn đến một vực sâu khó ngờ.

Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa rằng chúng ta luôn có thể dừng lại. Mỗi ngày, con người đều đứng trước vô số lựa chọn nhỏ bé, và chính những lựa chọn ấy mới quyết định con đường mình đi xa đến đâu. Nếu biết nuôi dưỡng thiện tâm qua từng hành động dù nhỏ, thì ánh sáng vẫn còn và bóng tối sẽ không có cơ hội bao trùm.

Bi kịch của Blanche là một lời nhắc nhở nghiêm khắc rằng, tình thương và đạo đức cần được gìn giữ trong đời thường, chứ không chỉ trong những lời ca ngợi ngoài xã hội. Và quan trọng hơn, nó dạy ta rằng bóng tối nội tâm chỉ thực sự lên ngôi khi ta buông bỏ cuộc đấu tranh để giữ gìn phần sáng trong mình.

Tú Uyên biên tập
Theo vandieuhay