TRUYỆN XƯA

Trùng Tang – Tín Ngưỡng Dân Gian Và Câu Chuyện Kỳ Bí

admin 6 Views , , , , ,

     Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, tín ngưỡng về trùng tang (hay thần trùng) là một trong những niềm tin phổ biến nhưng cũng gây nhiều tranh cãi. Đây là một tập tục liên quan đến tang ma mà cho đến nay vẫn còn nhiều gia đình kiêng kỵ, nhất là ở các vùng nông thôn. Thế nhưng, ít ai biết rằng ngay từ thế kỷ XVIII, nhà bác học Phạm Đình Hổ đã ghi chép lại những quan sát thú vị về tục này trong tác phẩm “Vũ Trung tùy bút”.

Tín ngưỡng trùng tang trong dân gian

Theo quan niệm dân gian, trùng tang là hiện tượng người chết vào những ngày xấu (trùng tam, trùng tứ, trùng bát…) sẽ “kéo” theo người thân trong gia đình. Để tránh điều này, nhiều nơi thường mời thầy phù thủy về làm lễ trấn trùng, dán bùa, thậm chí có nơi còn chôn vong theo những cách đặc biệt.

Điều thú vị là tập tục này không đồng nhất trên cả nước. Như tác giả Vũ Trung tùy bút nhận xét: “Dân Hải Dương thì tuyên bố ở đây chúng tôi không làm thế”. Điều này cho thấy sự đa dạng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, mỗi vùng miền có cách ứng xử khác nhau với cùng một hiện tượng.

Góc nhìn của một trí thức thế kỷ XVIII

Phạm Đình Hổ – tác giả Vũ Trung tùy bút – bày tỏ thái độ hoài nghi rõ rệt: “Ta xét trong điển lễ, không biết tại cớ gì, bụng vẫn không cho là phải”. Đây là thái độ đáng trân trọng của một trí thức Nho gia, luôn tìm hiểu mọi việc dựa trên lý tính và kinh điển.

Tuy nhiên, điều làm nên giá trị của đoạn văn chính là cách tác giả kể lại câu chuyện dân gian mà không phủ nhận thẳng thừng. Ông ghi chép lại như một tư liệu văn hóa, để người đọc tự suy ngẫm. Đây chính là thái độ khách quan, khoa học hiếm có ở thời đại đó.

Câu chuyện kỳ bí về ông Huyện thừa

Phần hấp dẫn nhất trong ghi chép là câu chuyện về ông Huyện thừa huyện An Thế ở làng Hoạch Trạch. Tác giả kể lại rằng:

     Ở làng Hoạch Trạch, huyện ta, có ông làm Huyện thừa huyện An Thế; thời ấy đương chuộng khoa mục, những người làm tá, nho, lại không được ra làm quan. Ông thừa ấy mới lấy nghề săn bắn để vui chơi, đi khắp các cánh đồng.
Gặp khi trời gần xế chiều, thấy một con chim lớn bằng con vịt, sắc lông màu hồng đậm, bay từ trên trời sa xuống. Nó đậu trên cái mả mới mà mổ mãi, và nghe trong mả có tiếng khóc hu hu. Ông thừa giương súng nhằm bắn; con chim chết; tiếng khóc trong mả cũng im.
Ngày hôm sau, có một người hiếu tử đem xôi lợn đến tận nhà bái tạ. Ông thừa lấy làm lạ mới hỏi, thì người hiếu tử thưa rằng:
“Cha mất gặp ngày trùng tam, nên trong nhà phải mấy cái tang liền. Đêm hôm trước, thấy vong hồn người cha báo mộng bảo rằng: cái con hung sát ấy nó làm khổ, đã nhờ được ông thương, trừ đi rồi, vậy nên có chút lễ mọn đền ơn.”

Câu chuyện này phản ánh rõ nét tín ngưỡng dân gian về trùng tang. Con chim lạ được coi là hiện thân của “thần trùng” hay “hung sát”, nguyên nhân gây ra cái chết tiếp theo trong gia đình.

Giá trị văn hóa và nhân văn

Qua ghi chép này, chúng ta thấy được nhiều lớp ý nghĩa:

  1. Giá trị nhân văn: Câu chuyện thể hiện tình cảm hiếu thảo của người con (hiếu tử) và lòng biết ơn đối với ân nhân.

  2. Giá trị văn hóa: Đây là tư liệu quý về tín ngưỡng dân gian thế kỷ XVIII, cho thấy sự tồn tại lâu đời của tục trùng tang.

  3. Giá trị tư tưởng: Thể hiện thái độ cân bằng giữa tín ngưỡng dân gian và tư duy Nho giáo của tác giả.

Bài học cho hiện tại

Trong xã hội hiện đại, nhiều người vẫn còn tin vào trùng tang. Câu chuyện trong Vũ Trung tùy bút gợi cho chúng ta nhiều suy ngẫm:

  • Cần tôn trọng tín ngưỡng dân gian nhưng không nên mê tín dị đoan

  • Nên tiếp cận các hiện tượng văn hóa với tinh thần khoa học

  • Hiểu rõ nguồn gốc các tập tục để có cách ứng xử phù hợp

Ghi chép của Phạm Đình Hổ cho thấy ngay từ xưa, các trí thức đã có cách tiếp cận rất hiện đại với các hiện tượng tâm linh. Đó là thái độ vừa tôn trọng tín ngưỡng dân gian, vừa giữ được sự tỉnh táo của lý trí – bài học vẫn còn nguyên giá trị cho chúng ta ngày nay.

Leave a Reply