Bà Chúa Ngựa: Giai thoại d.â.m loạn và bi kịch của một quận chúa thời Lê-Trịnh
Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh không chỉ ghi dấu bằng những cuộc chiến tương tàn mà còn ẩn chứa nhiều giai thoại đời tư gây chấn động. Một trong số đó là câu chuyện về Quận chúa Trịnh Thị Ngọc Hân – người phụ nữ bị lịch sử gán cho biệt danh “Bà Chúa Ngựa” vì lối sống được cho là phóng túng bậc nhất Đàng Ngoài.
Xuất thân là con gái ngoài giá thú của Chúa Trịnh Giang (1686-1760) với một thôn nữ, Ngọc Hân may mắn được công nhận tông thất và phong làm Quận chúa. Sử sách mô tả bà sở hữu nhan sắc “chim sa cá lặn”, lại được cha nuông chiều nên sớm trở thành một trong những tiểu thư quyền lực nhất kinh kỳ. Cuộc hôn nhân với một đại quan họ Trần tưởng chừng sẽ khép lại những lời dị nghị về thân phận “con rơi”, nhưng chính nó lại mở ra chương đen tối nhất trong cuộc đời bà.
Theo ghi chép dân gian, sau khi kết hôn, Quận chúa bộc lộ bản tính ham muốn nhục dục khác thường. Người chồng nhanh chóng kiệt sức trước yêu cầu chăn gối quá độ, phải xin đi sứ xa để trốn tránh. Từ đó, Ngọc Hân thoải mái thỏa mãn dục vọng bằng cách chiêu mộ hàng loạt trai tráng khỏe mạnh làm gia nhân. Dân làng Hạnh Kiều (nay thuộc Hà Nội) truyền tai nhau rằng đêm nào dinh thự quận chúa cũng vang tiếng “hí dài như ngựa”, từ đó sinh ra biệt danh “Bà Chúa Ngựa”.
Cái chết đột ngột ở tuổi thanh xuân của Quận chúa càng thêm phần huyễn hoặc cho giai thoại. Có thuyết cho rằng bà mất vì kiệt sức sau những cuộc truy hoan, số khác lại bảo do bị đầu độc bởi những kẻ ghen ghét. Dù thế nào, di sản bà để lại vẫn gây tranh cãi: Chúa Trịnh ban cho làng Hạnh Kiều đặc quyền “đổ thóc nhận đất” – mỗi khi lũ về, thóc lép trôi tới đâu thì dân làng được quyền chiếm ruộng tới đó.
Ân huệ này khiến Hạnh Kiều trở thành làng giàu nhất vùng nhưng cũng chuốc lấy hận thù. Những câu ca dao như “Thà rằng chết chém chết đâm/ Đừng cho Cầu Lửa Hạnh Lâm vào nhà” phản ánh rõ nỗi oán hận của dân chúng. Điều trớ trêu là chính ngôi đền thờ Bà Chúa Ngựa tại Cồn Long lại trở thành nơi cầu tự linh thiêng, nơi các cặp vợ chồng hiếm muộn thường xin “lộc con cái”.
Giới nghiên cứu hiện đại đặt nhiều nghi vấn về tính xác thực của câu chuyện. GS. Trần Quốc Vượng từng phân tích: “Việc một quận chúa sống buông thả như vậy là khó xảy ra trong xã hội Nho giáo nghiêm khắc. Rất có thể đây chỉ là cách các làng lân cận bôi nhọ Hạnh Kiều vì tranh chấp đất đai”. Khảo sát tại địa phương cho thấy, tục “đổ thóc nhận đất” thực chất là một hình thức khai hoang có kiểm soát thời Lê-Trịnh, hoàn toàn không liên quan tới chuyện tình dục.
Dù sự thật thế nào, giai thoại về Bà Chúa Ngựa vẫn phản ánh những góc khuất của xã hội phong kiến: sự đối lập giữa quyền lực tối thượng của giới quý tộc và định kiến khắc nghiệt dành cho phụ nữ. Nếu bỏ qua lớp vỏ dung tục, câu chuyện này thực chất là lời cảnh báo về hậu quả khi con người đánh mất mình trong dục vọng và lạm dụng đặc quyền.
Ngày nay, tại khu vực Cồn Long (Hạnh Kiều) vẫn lưu truyền hai dị bản trái ngược về Ngọc Hân. Một bên là hình ảnh quận chúa dâm đãng trong các tích truyện dân gian, bên kia là bản thần tích chép tay ca ngợi bà như một ân nhân có công khai khẩn đất hoang. Sự tồn tại song song của hai hình tượng đối lập này khiến Bà Chúa Ngựa mãi là nhân vật bí ẩn nhất trong hậu cung phủ Chúa Trịnh.