Người xưa dặn: “Dược bổ, thực bổ, đừng quên tâm bổ”

Con người khi mệt mỏi, bệnh tật, điều đầu tiên nghĩ đến là thuốc. Khi muốn khỏe hơn, lại nghĩ đến ăn uống. Ít ai dừng lại hỏi: tâm mình đang ở trạng thái nào? Trong khi, theo Trung y, tâm chủ thần minh, điều hòa khí huyết; khí huyết thuận thì thân an, khí huyết loạn thì thân suy.

Dược bổ là thuốc men

Thuốc giúp điều hòa khí huyết, phục hồi tạng phủ, nhất là trong lúc bệnh cấp. Nhưng Trung y từ rất sớm đã nhìn nhận rõ giới hạn của thuốc. Hoàng Đế Nội Kinh nói: “Bách bệnh sinh ư khí” – trăm bệnh sinh từ khí. Mà khí lại chịu ảnh hưởng trực tiếp từ tâm. Tâm lo thì khí tán, tâm uất thì khí trệ. Vì vậy, nếu chỉ chữa thân mà không xét đến tâm, thuốc khó mà phát huy hết công hiệu của nó.

Do đó, người xưa cho rằng: “Tâm bất an, phục dược vô ích.” Tâm không yên, uống thuốc cũng khó phát huy tác dụng. Đó không phải lời phủ nhận y dược, mà là chỉ rõ: thuốc chỉ chữa phần ngọn, không thay được sự an ổn bên trong.

Thực bổ là ăn uống

Người xưa coi ăn uống là nền tảng dưỡng sinh, “dĩ thực vi tiên”. Ăn đúng giờ, đúng mùa, biết kiêng khem, biết dừng – đó là cách nuôi thân bền hơn mọi thang thuốc. Nhưng Trung y cũng nhấn mạnh: ăn bổ đến đâu, nếu lòng đầy lo nghĩ, sân giận, ganh đua, thì khí huyết vẫn rối, tạng phủ khó yên. Bên ngoài nuôi dưỡng rất đủ, bên trong lại hao tổn không ngừng.

Vì thế, người xưa mới dặn ta rằng: dược bổ, thực bổ, đừng quên tâm bổ.

Tâm bổ là nuôi dưỡng tinh thần và tâm tính

Hoàng Đế Nội Kinh viết: “Tâm giả, quân chủ chi quan.” Tâm là vị vua của các tạng. Vua bất ổn, triều đình tất loạn; quốc gia tất suy. Trung y cho rằng: “nộ thương can, hỉ thương tâm, tư thương tỳ, ưu thương phế, khủng thương thận” (tức giận hại gan, mừng quá hại tim, lo nghĩ hại tỳ, buồn bã hại phế, sợ hãi hại thận). Mỗi cảm xúc lệch lạc đều để lại dấu ấn trên thân thể.

Gốc của bệnh thường khởi từ tâm. Uất ức lâu ngày thì khí trệ; khí trệ lâu ngày thì huyết ứ; huyết ứ lâu ngày thì sinh bệnh. Do đó, muốn chữa được tận gốc bệnh, cần phải chữa từ tâm. Cần làm cho nội tâm an hòa, tinh thần phấn chấn; chính khí mạnh lên thì tà khí tự nhiên bị đẩy ra ngoài thân thể. Như thế mới có thể trừ tận gốc bệnh.

Thực tế đời sống cũng chứng minh điều đó.

Có người ăn rất bổ, uống toàn thuốc quý, mà thân vẫn yếu vì tâm lao lực quá độ, ngày ngày lo nghĩ không dứt.

Lại có người ăn đạm bạc, không dùng thuốc bổ mà vẫn khỏe mạnh, cường tráng vì tâm nhẹ, lòng yên, sống thuận lẽ tự nhiên.

Khi tâm đã tĩnh, thần tự nhiên sáng; thần đã sáng thì thân thể được bảo toàn. Đó là trạng thái mà không thang thuốc nào mang lại được nếu con người không tự mình vun bồi.

Nói đến tận cùng, câu “dược bổ, thực bổ, đừng quên tâm bổ” không chỉ dạy cách dưỡng sinh, mà còn dạy cách sống.

Muốn khỏe lâu, đừng chỉ chăm cái thân và cái miệng. Hãy học cách giữ cho tâm mình an, bớt so đo, bớt oán giận, biết đủ, biết buông. Khi tâm đã được bồi bổ, thân thể cũng theo đó mà khỏe mạnh và kiện khang.

Đó mới là thứ đại bổ — lặng lẽ, bền lâu, và không thang thuốc nào có thể thay thế.

Khai Tâm biên tập
Theo vandieuhay