Vì sao nói “nam tổn thọ ở dục, nữ tổn thọ ở uất”?

“Nam tổn thọ ở dục, nữ tổn thọ ở uất” là câu nói xuất phát từ sự quan sát lâu dài của y học và triết lý dưỡng sinh phương Đông, đặc biệt là Trung y và đạo lý tu thân của người xưa.

“Nam tổn thọ ở dục”

Theo Trung y, nam giới lấy thận tinh làm gốc sinh mệnh. Thận tàng tinh, tinh sinh khí, khí sinh thần. Do đó, thận tinh là căn bản của trí lực, thể lực và tuổi thọ.

Nam giới một khi không biết tiết chế, dục vọng quá độ — từ tư tưởng cho đến hành vi dâm dục — đều khiến thận tinh hao tổn nhanh chóng. Khi tinh khí bị rút cạn, chân khí suy hao, tuổi thọ cũng theo đó mà giảm sút.

Biểu hiện thường thấy:

Suy nhược sớm, lưng gối mỏi.

Tinh thần uể oải, trí nhớ giảm.

Dễ nóng nảy, mất kiên nhẫn.

Tuổi chưa cao nhưng khí lực đã suy.

Dục vọng không được tiết chế giống như ngọn đèn dầu cháy mạnh nhưng mau tàn. Đó là lý do vì sao nói: “nam tổn thọ ở dục.”

Trong lịch sử Trung Hoa, có một vị hoàng đế thường được hậu thế nhắc đến như minh chứng điển hình cho câu nói này, đó chính là Hán Thành Đế Lưu Ngao.

Hán Thành Đế sinh năm 51 trước Công nguyên, là hoàng đế thứ 12 của nhà Tây Hán, con trai trưởng của Hán Nguyên Đế và Vương Chính Quân hoàng hậu. Ngay từ khi còn trẻ, Lưu Ngao đã nổi tiếng ham mê tửu sắc, ít để tâm đến chính sự.

Sử sách ghi chép rằng hoàng đế thường xuyên triệu mỹ nữ vào cung, ngày đêm vui thú, đến mức việc triều chính nhiều khi bị gác lại. Mức độ hoang dâm ấy, theo đánh giá của sử quan, là hiếm thấy trong các đời vua Tây Hán.

Năm 19 trước Công nguyên, trong một lần đến phủ của Dương A công chúa, Lưu Ngao gặp được một ca nữ tuyệt sắc tên là Triệu Phi Yến. Phi Yến dung mạo xinh đẹp, thân hình nhẹ nhàng uyển chuyển, khiến vị hoàng đế háo sắc lập tức mê mẩn, liền đưa vào cung phong làm phi.

Từ đó, Hán Thành Đế chuyên sủng Triệu Phi Yến, tâm trí hầu như chỉ xoay quanh chuyện vui thú. Về sau, Phi Yến tiến cử em gái là Triệu Hợp Đức nhập cung. Hai chị em họ Triệu nhanh chóng trở thành ái phi hàng đầu, quyền thế vượt xa cả hoàng hậu.

Kể từ khi sủng ái hai chị em họ Triệu, Hán Thành Đế ngày càng buông thả dục vọng. Thân thể tuy còn trẻ nhưng dần dần suy nhược. Trong triều, nhiều đại thần từng kín đáo can gián, song nhà vua không nghe.

Những năm cuối đời, hoàng đế thường xuyên dùng các loại thuốc trợ dương, mong duy trì thể lực để thỏa mãn dục lạc. Tuy nhiên, thuốc không thể bù đắp lượng tinh khí đã hao mòn.

Năm 7 TCN, Lưu Ngao đột ngột qua đời ở tuổi 44, khi đang vui thú trên giường cùng Triệu Hợp Đức. Các sử gia đời sau đều cho rằng cái chết của ông là do tinh khí suy kiệt vì phóng túng quá độ.

“Nữ tổn thọ ở uất”

Trong Trung y, nữ giới lấy can làm gốc, chủ về khí huyết, cảm xúc và điều hòa nội tiết. Đặc điểm sinh lý và tâm lý khiến nữ giới nhạy cảm, sâu tình, dễ tích tụ cảm xúc.

“Uất” ở đây là:

Uất ức không nói ra

Buồn giận dồn nén

Nghĩ nhiều, lo xa, tự trách

Nhẫn nhịn quá mức, không được giải tỏa

Khi can khí uất kết sẽ dẫn đến:

Rối loạn kinh nguyệt

Khí huyết không thông

Tỳ vị suy yếu

Dễ sinh khối u, bệnh mạn tính

Tinh thần trầm uất, nội tâm hao mòn

Người xưa nói: “Khí hành thì huyết hành, khí trệ thì huyết ứ.”

Nữ giới không suy giảm sức khỏe một cách đột ngột, mà hao mòn dần vì uất khí tích tụ — giống như dòng nước bị chặn lâu ngày sẽ sinh đục, sinh bệnh.

Vì vậy, nữ giới tổn thọ chủ yếu do uất kết cảm xúc kéo dài.

Dục và uất đều là chấp trước

Sâu xa hơn, “dục” và “uất” thực chất đều là tâm chấp trước của con người:

Dục là tham cầu bên ngoài; uất là đè nén bên trong.

Một bên hao tinh, một bên bế khí — nhưng đều làm tổn hao thọ mệnh.

Vì vậy, nam giới nên giữ tâm thanh tĩnh, tiết chế dục vọng để bảo tồn tinh lực. Nữ giới nên coi trọng sự thông suốt, giải uất để điều hòa khí huyết.

Cả hai đều cần thuận theo tự nhiên, giữ tâm bình hòa — đó mới là con đường dưỡng sinh lâu dài.

Khai Tâm biên tập
Theo vandieuhay