Tại sao đủ đầy vật chất vẫn không hạnh phúc?

Người ta vẫn thường nói: “Có tiền mua tiên cũng được.” Thời nay cũng vậy, nhiều người coi việc kiếm tiền, đạt đến tự do tài chính như một đích đến quan trọng, bởi đồng tiền dường như mở ra vô vàn cánh cửa. Nhưng thử hỏi, có thật chỉ cần có tiền là ta đã nắm trong tay hạnh phúc?

Linh là một người phụ nữ ba mươi tuổi, có công việc ổn định, thu nhập tốt, căn hộ rộng rãi, xe hơi sang trọng và tủ quần áo chưa bao giờ thiếu món mới. Mỗi buổi tối sau những cuộc hẹn ở nhà hàng sáng đèn, cô trở về căn hộ với nội thất tinh tế, ngồi trên chiếc sofa bọc da bóng loáng. Vậy mà trong khoảnh khắc im lặng, Linh lại thấy một khoảng trống lạ lùng. Cô tự hỏi: “Mình đã có tất cả những thứ từng mơ ước, sao hạnh phúc vẫn lẩn tránh?”

Câu hỏi ấy không chỉ của riêng Linh. Trong xã hội hôm nay, nhiều người rơi vào tình trạng tương tự, có vật chất đủ đầy, nhưng hạnh phúc vẫn cứ như một bóng hình xa vời.

Khi vật chất không lấp nổi khoảng trống trong tim

Các nhà tâm lý học hiện đại chỉ ra rằng hạnh phúc con người không chỉ được quyết định bởi tiền bạc. Một nghiên cứu nổi tiếng “Harvard Study of Adult Development” theo dõi hơn 700 người trong suốt 80 năm, đã kết luận: Thứ mang lại hạnh phúc bền lâu không phải tài sản, mà chính là những mối quan hệ gắn bó. Người giàu có nhưng cô đơn thường cảm thấy trống rỗng, còn người bình thường nhưng được yêu thương, quan tâm lại báo cáo mức độ hài lòng cao hơn hẳn.

Các phân tích tổng hợp khác cũng cho thấy, khi thu nhập vượt qua mức đáp ứng nhu cầu cơ bản (ăn, ở, chăm sóc sức khỏe, giáo dục), tác động của tiền bạc lên hạnh phúc giảm dần rõ rệt. Hiện tượng này gọi là “hedonic adaptation”, não bộ quen nhanh với niềm vui vật chất, khiến ta lại khao khát thêm. Đó là lý do vì sao nhiều người không ngừng mua sắm, nhưng niềm vui chỉ thoáng qua rồi lại biến mất.

Một nghiên cứu gần đây còn chỉ ra, những ai theo đuổi vật chất quá mức thường lo lắng nhiều hơn về tài chính, dễ nợ nần và ít hài lòng với cuộc sống. Rõ ràng, vật chất không phải lúc nào cũng là “liều thuốc” cho hạnh phúc, đôi khi còn trở thành gánh nặng.

Thành nhân trước khi thành tài

Thật ra, từ ngàn xưa, cha ông ta đã dạy rằng cái gốc của hạnh phúc không nằm ở tiền của. Trong Nho giáo, hình ảnh quân tử được coi là lý tưởng, người biết tu dưỡng đạo đức, sống nhân ái, làm gương cho xã hội. Khổng Tử từng nói: “Quân tử mưu đạo bất mưu thực”, nghĩa là người quân tử lo tìm đạo lý, không chỉ lo miếng ăn.

Cùng với đó, Đạo giáo của Lão Tử khuyên con người “tri túc” tức là biết đủ. Ai biết đủ thì dù ít vẫn vui, ai không biết đủ thì dù nhiều vẫn thấy thiếu. Phật giáo lại nhắc đến “không bám víu”, mọi khổ đau sinh ra từ lòng tham không đáy, chỉ khi buông bỏ, con người mới thật sự an yên.

Những giá trị này đã thấm vào đời sống người Việt qua ca dao tục ngữ: “Ăn trông nồi, ngồi trông hướng”, hay “Giấy rách phải giữ lấy lề”. Đó không chỉ là những lời răn dạy lễ nghĩa, mà chính là kim chỉ nam để một người trở thành nhân cách trọn vẹn.

Giá trị thật sự của một con người

Nếu nhìn từ các nghiên cứu hiện đại và trí tuệ cổ xưa, có thể thấy rõ: Giá trị thật sự của con người nằm ở những gì vô hình như tình thân, sự kết nối, lòng nhân ái, sự đóng góp.

Một người có thể được ngưỡng mộ vì xe sang hay nhà đẹp, nhưng sự ngưỡng mộ ấy chỉ là thoáng qua. Cái còn lại lâu dài chính là ánh mắt biết ơn từ một người từng được ta giúp đỡ, sự tin cậy của bạn bè, hay niềm tự hào của con cháu khi nhắc đến cha ông.

Nghiên cứu tâm lý tích cực cũng khẳng định: Những ai tìm thấy ý nghĩa qua trải nghiệm, qua việc giúp đỡ cộng đồng, thường có cảm giác hạnh phúc bền vững hơn những người chỉ tích lũy tài sản. Hạnh phúc, rốt cuộc, là sự bình an trong tâm hồn, chứ không phải con số trong tài khoản.

Khi chuẩn mực thành công bị thay đổi

Thế nhưng, chuẩn mực xã hội ngày nay lại vô tình đẩy chúng ta xa khỏi điều cốt lõi. Nếu ngày xưa, một người thành công được đánh giá bằng đức hạnh và sự đóng góp, thì nay, thước đo lại thiên về tiền bạc, địa vị, ánh hào quang bên ngoài.

Guồng quay công nghiệp hóa, cạnh tranh và áp lực khiến nhiều người mải miết chạy theo hình ảnh “thành công” mà xã hội dựng lên. Người làm việc tốt thì e sợ phiền phức, kẻ toan tính lợi riêng lại dễ thăng tiến. Từ đó hình thành một xã hội chuộng hình thức, chăm chú vào bản thân nhiều hơn cái chung. Và như các nhà nghiên cứu chỉ ra, tăng trưởng kinh tế không đồng nghĩa với tăng trưởng hạnh phúc, nếu thiếu công bằng và sự sẻ chia.

Vì người khác cũng là vì chính mình

Vậy, đâu là con đường trở về với sự đủ đầy thật sự? Có lẽ nó nằm trong một câu hỏi giản dị: “Ta có thể làm gì cho người khác?”

Đó có thể là chăm sóc cha mẹ, dành thời gian cho con cái. Đó có thể là giúp hàng xóm một việc nhỏ, hay tham gia những hoạt động cộng đồng. Đó cũng có thể là dốc sức cho nghề nghiệp của mình như bác sĩ cứu bệnh nhân, thầy cô dạy dỗ học trò, kỹ sư xây nên những công trình hữu ích.

Mỗi hành động ấy giống như gieo một hạt nhân lành. Theo tinh thần Phật giáo, hạt giống tốt sẽ sinh quả ngọt. Và quả ngọt ấy không nằm đâu xa, nó chính là nụ cười bình an trong tim ta, là sự ấm áp khi biết mình có ích cho người khác.

Hạnh phúc thật ra rất gần

Linh, người phụ nữ trong câu chuyện đầu bài có thể sẽ tìm thấy lời giải khi cô bước ra khỏi những bữa tiệc sang trọng, dành thời gian bên gia đình, hay tham gia một hoạt động thiện nguyện. Khi ấy, cô sẽ nhận ra: hạnh phúc không ở chỗ thêm một chiếc túi xách mới, mà ở cái siết tay chân thành, ở nụ cười giản dị mà chân thật.

Thì ra, sự đủ đầy không phải điều gì quá xa xôi. Nó vẫn ở ngay đây, trong từng khoảnh khắc ta sống vì nhau.

Tú Uyên biên tập
Theo vandieuhay