Bệnh gout “tấn công” người trẻ
Anh T.V.H (42 tuổi, chủ một doanh nghiệp nhỏ tại TP HCM) đến Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM khám trong tình trạng đau sưng dữ dội khớp ngón chân cái, đi lại rất khó khăn. Qua thăm khám, bác sĩ kết luận anh H. bị gout nặng, cần theo dõi và điều trị lâu dài.
Biến chứng nguy hiểm
Anh H. cho biết thường xuyên tiếp khách, uống nhiều bia rượu. Ban đầu, anh chỉ nghĩ là “đau do nhậu nhiều”. Tuy nhiên, các cơn đau cứ tái phát liên tục, lan sang cả khớp cổ chân và gối. Tình trạng này khiến anh không thể tham gia các buổi gặp gỡ với đối tác, mất nhiều hợp đồng vì phải nằm viện điều trị. Việc đi lại khó khăn khiến anh mất tự tin, dễ cáu gắt, stress…
Bệnh nhân khám và điều trị bệnh gout tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM
Một trường hợp khác là anh T.N.T (28 tuổi, ngụ tỉnh Đồng Nai) thừa cân nặng. Anh T. thường xuyên ăn hải sản và uống bia với bạn bè. Khi bị sưng đau khớp bàn chân và cổ chân, anh tự mua thuốc giảm đau và corticoid uống. Lúc đầu thấy đỡ nên anh chủ quan, không đi khám. Tuy nhiên, sau gần một năm, anh phải nhập viện điều trị vì bệnh ngày càng nặng.
Theo PGS-TS-BS Cao Thanh Ngọc, Trưởng Khoa Nội cơ xương khớp Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, bệnh gout khởi phát điển hình bằng cơn viêm khớp cấp sưng nóng đỏ đau dữ dội, thường xuất hiện đột ngột về đêm, hay gặp nhất ở khớp bàn ngón chân cái nhưng cũng có thể ở mắt cá chân, gối, cổ tay hoặc khuỷu. Các cơn đau này thường kéo dài vài ngày rồi tự hết, dễ khiến bệnh nhân chủ quan. Nếu bệnh không được kiểm soát, theo thời gian sẽ xuất hiện gout mạn tính – như nhiều khớp bị ảnh hưởng, hình thành các hạt tophi (lắng đọng tinh thể urat), biến dạng khớp, giảm chức năng vận động. Ngoài khớp, gout còn có thể gây biến chứng trên thận (sỏi thận, suy thận mạn).
Gout là hậu quả của tăng axít uric máu kéo dài, do cơ thể sản xuất nhiều purin hoặc giảm thải qua thận. Xu hướng ngày càng phổ biến và trẻ hóa ở nước ta, xuất phát từ chế độ ăn uống (tiêu thụ nhiều thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, rượu bia). Một phần do thói quen sinh hoạt (ít vận động, thừa cân béo phì, stress); yếu tố xã hội (nhịp sống đô thị hóa, công việc nhiều giao tiếp, tiệc tùng); yếu tố bệnh lý – thuốc (tăng huyết áp, hội chứng chuyển hóa, bệnh thận mạn hoặc sử dụng thuốc lợi tiểu thiazid, aspirin liều thấp kéo dài). Cuối cùng là yếu tố di truyền (cơ địa cũng đóng vai trò quan trọng: có người thân mắc gout làm tăng nguy cơ mắc).
“Kết hợp nhiều yếu tố trên khiến bệnh gout không còn là “đặc quyền” của người cao tuổi mà ngày càng gặp ở lứa tuổi 30 40. Lối sống tiệc tùng, rượu bia kéo dài đã “kích hoạt” bệnh gout ở tuổi còn rất trẻ và tác động mạnh không chỉ sức khỏe mà cả công việc, các mối quan hệ xã hội. Gout không chỉ gặp ở người lớn tuổi mà người trẻ cũng có thể mắc, nhất là khi thừa cân và dùng nhiều rượu bia, hải sản” – PGS Ngọc cho hay.
Thay đổi lối sống
BS.CKII Hà Tường Phong, Khoa Nội Tổng hợp Bệnh viện Y học cổ truyền TP HCM, thông tin cập nhật trên thế giới, năm 2019 tỉ lệ mắc bệnh gout thường gặp ở các nước phát triển như Mỹ, Úc… Hiện nay, ở các nước đang phát triển tỉ lệ mắc bệnh gout cũng gia tăng theo từng năm. Nhóm tuổi thường gặp ở nam từ 60 tuổi trở lên và nhóm phụ nữ sau mãn kinh, nam cao hơn nữ. Một nghiên cứu dịch tễ học ở Trung Quốc gần đây cho thấy tỉ lệ mắc bệnh gout đạt đỉnh độ tuổi 30 – 39 và trẻ vị thành niên có tiền sử gia đình có bệnh gout và thừa cân đáng kể.
Tại Việt Nam, nghiên cứu năm 2023 cho thấy tỉ lệ tăng axít uric trong máu là 34,5% (43,6% ở nam và 26,4% ở nữ) và tỉ lệnh gout là 5,2% (9,1% ở nam và 1,6% ở nữ). 1/3 số ca tăng axít uric ở nhóm tuổi dưới 40. Các yếu tố liên quan đến tình trạng tăng axít uric máu bao gồm giới nam trên 60 tuổi, chỉ số khối cơ thể thuộc nhóm béo phì. Tỉ lệ bệnh nhân chẩn đoán mắc gout trong nhóm tăng axít uric máu là 12,3%, không phải tất cả bệnh nhân có nồng độ axít uric cao hơn bình thường đều là gout và ngược lại (83,3% bệnh nhân gout có tăng axít uric máu).
PGS-TS-BS Cao Thanh Ngọc khuyến cáo bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt việc điều trị và thay đổi lối sống. Chú ý chế độ ăn uống và tập luyện thể dục thể thao; ngủ đủ giấc. “Bệnh nhân không tự ý mua thuốc giảm đau hay corticoid vì dùng sai có thể gây loét dạ dày, suy thận, nhiễm trùng. Điều trị cần kiên trì, thuốc hạ axít uric phải dùng đều đặn theo chỉ định, không ngưng khi thấy hết đau. Bệnh nhân phải khám định kỳ để kiểm tra axít uric trong máu, chức năng thận, gan, tim mạch để kịp thời điều chỉnh” – PGS Ngọc khuyên.
Ăn uống lành mạnh: Hạn chế thực phẩm giàu purine (thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, nước hầm xương đậm đặc); giảm rượu bia và nước ngọt có đường (fructose) – tác nhân làm tăng axít uric mạnh; ưu tiên thực phẩm có lợi (rau xanh, trái cây tươi, sữa ít béo, ngũ cốc nguyên hạt). Uống đủ nước: 2 – 3 lít/ngày (trừ khi bác sĩ khuyên hạn chế do bệnh tim/thận).
Kiểm soát cân nặng và lối sống: Duy trì chỉ số BMI hợp lý; giảm cân từ từ nếu thừa cân, tránh nhịn đói hay ăn kiêng khắc nghiệt; tập thể dục đều đặn: đi bộ, bơi, yoga… giúp cải thiện chuyển hóa và giảm nguy cơ gout; tránh ngồi lâu một chỗ, nên vận động nhẹ nhàng khi làm việc văn phòng.
Quản lý thói quen sinh hoạt: Ngủ đủ giấc, tránh stress kéo dài; hạn chế các buổi tiệc tùng nhiều rượu bia, “ăn nhậu” quá độ.
Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra axít uric trong máu ít nhất mỗi năm một lần (đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ: thừa cân, uống nhiều bia rượu, tiền sử gia đình mắc gout). Nếu axít uric tăng cao, cần được bác sĩ tư vấn điều chỉnh lối sống hoặc dùng thuốc sớm để ngăn bệnh khởi phát.
Chú ý yếu tố nguy cơ cá nhân: Người có tiền sử gia đình bị gout hoặc bệnh lý mạn tính (tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh thận) nên đặc biệt lưu ý phòng ngừa.