Vũ khí Việt Nam có thô sơ hay không?
Chắc chắn chúng ta khi còn ngồi học lịch sử trên ghế nhà trường, đều được nghe giáo viên nói câu. Vũ khí Việt Nam xưa rất thô sơ, chú trọng thực dụng chứ không tinh xảo. Được rồi để xem cái “rất thô sơ” của các cụ nó là thế nào nhá. Samuel Baron ở Việt Nam vào thế kỷ 17 tán tụng rằng, kỵ binh của chúa Trịnh được trang bị cực kỳ diễm lệ. Sách Quảng Đông Tân Ngữ thời Thanh xếp gươm trường nước ta vào loại khí dụng đẹp đẽ, tinh mỹ như của Nhật Bản. Sách An Nam Tạp Ký cũng nói rằng, khí giới Việt Nam đều trang sức rất tinh tế. Sách Hải Nam Tạp Trước khen ngợi, khí giới cầm tay thời Nguyễn đều sắc sảo.
Ok đó là sương sương những nét “thô sơ” trong vũ khí của Đại Việt được người Phương Tây và Trung Quốc mô tả. Chưa kể Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn đẩy mạnh giao thương nên đã tiếp xúc với vũ khí phương Tây rất sớm. Ở Đàng Trong là với người Bồ Đào Nha, ở Đàng Ngoài là người Hà Lan. Thay vì chỉ đi mua, các cụ đều đòi chuyển giao công nghệ luôn. Ví dụ Chúa Nguyễn đã tranh thủ mua vũ khí phương Tây và học cách đóng tàu thuyền, đúc súng của họ. Tại Phú Xuân có xưởng đúc súng do người Bồ Đào Nha giúp, được mở năm 1631.
Với Chúa Trịnh ở Đàng Ngoài có nhiều thuận lợi hơn. Khi có nhiều mỏ Đồng (chúa Nguyễn phải nhập đồng từ Nhật Bản). Mặt khác Chúa Trịnh cũng tiếp quản và phát triển Cục Bách Công, đơn vị chuyên nghiên cứu và sản xuất đồ dùng cũng như vũ khí, được Vua Lê Thánh Tông thành lập. Dù cụ đã không sống được đến ngày nhìn mấy con quái vật trong “Hổ trướng khu cơ” ra đời. Nhưng những nền tảng mà cụ để lại vẫn vô cùng lớn.
Trong mắt của người Phương Tây thì ấn tượng đầu tiên của họ khi thấy vũ khí Đại Việt là nó rất đẹp và chạm khắc tinh xảo. Theo Pierre Poivre họa sĩ và là một nhà buôn người Pháp đến Đàng Trong vào năm 1747, thời chúa Nguyễn Phúc Khoát viết như sau: “Có 1200 khẩu súng thần công, tất cả đều bằng đồng, đặt xung quanh cung điện ngài. Những khẩu súng này đều là những loại pháo trận với những đường kính nòng khác nhau, mang các dấu hiệu của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, nhưng đặc biệt có 4 khẩu thần công dài 19 pieds [6m] mang ký hiệu của xứ Đàng Trong và đẹp một cách trang nhã. Trên những khẩu súng này trang trí hình con rồng là biểu tượng của nhà vua, hình con nhân sư, hình những con báo được chế tác một cách rất tinh xảo, một bàn tay trông giống như thật đang cầm một lưỡi sét và ánh chớp tóe lửa với câu khẩu hiệu: Ostendunt tela parentem [Họ giương cao những ngọn giáo tổ tiên]. Chúng được đặt ở trên bệ bằng gỗ đen như mun, với một lỗ trổ ở trên và khảm một miếng đồng mạ vàng dày gấp đôi. Hầu hết tất cả những khẩu súng khác [được đặt] ở trên repiquest hoặc một hình chữ thập bằng gỗ xù xì.”