Người xưa dặn: “Mùa hè không ngủ trên đá, mùa thu không ngủ trên phản”, vì sao?

Câu nói “Mùa hè không ngủ trên đá, mùa thu không ngủ trên phản” là kinh nghiệm dưỡng sinh rất tinh tế của người xưa. Hoàn toàn không phải lời kiêng kỵ vô cớ, mà phù hợp chặt chẽ với học thuyết âm dương – tạng tượng – kinh lạc – thuận ứng tứ thời được xác lập trong các kinh điển y học phương Đông.

Người xưa cho rằng, âm dương bốn mùa là căn bản của vạn vật. Con người là một bộ phận của tự nhiên, vì vậy sinh hoạt trái nghịch khí hậu theo mùa sẽ làm tổn thương chính khí, tạo điều kiện cho tà khí xâm nhập.

Trái khí mùa hè thì dương khí không trưởng; trái khí mùa thu thì âm khí không thu.

Do đó, mọi hành vi sinh hoạt gây tổn hại dương khí vào mùa hè, hoặc cản trở sự thu liễm âm khí vào mùa thu, đều bị xem là nghịch y lý.

Mùa hè không ngủ trên đá, vì sao?

Đá mang tính hàn mạnh, dẫn lạnh mạnh; dù ban ngày trời nóng nhưng bản chất đá vẫn lạnh và hút âm khí.

Theo Nội Kinh, mùa hè thuộc Tâm, hành Hỏa, đặc trưng là: dương khí phát tiết ra ngoài, lỗ chân lông mở, mồ hôi tiết nhiều, dương khí trong người dễ thoát ra ngoài.

Lưng là nơi tập trung đốc mạch, du huyệt của ngũ tạng, thận du, mệnh môn. Khi nằm trực tiếp trên đá lạnh, hàn khí không qua trung gian mà xâm nhập trực tiếp vào lưng – thận – xương sống, dễ gây đau lưng, nhức khớp, lạnh thận, rối loạn tiêu hóa, đau đầu về lâu dài.

Hàn khí nhập lúc đang ra mồ hôi là con đường xâm nhập nhanh nhất của bệnh. Đây cũng chính là bệnh sinh ra do sinh hoạt trái khí mùa hè, trái với quy luật “thuận ứng tứ thời”.

Mùa thu không ngủ trên phản, vì sao?

Phản gỗ (nhất là phản thấp, đặt gần mặt đất, không có đệm) dễ hút ẩm từ đất. Mùa thu là lúc khí trời chuyển lạnh, độ ẩm tăng, ban đêm dễ sinh sương và hàn thấp.

Theo dưỡng sinh Đông y, mùa thu thuộc Phế, hành Kim, chủ thu liễm, bì mao, điều tiết đóng mở lỗ chân lông. Nghĩa là mùa thu, phế khí giữ vai trò chủ đạo trong việc thu nhiếp và bảo vệ cơ thể khỏi ngoại tà.

Mùa thu nằm phản gỗ, hàn thấp từ phản gỗ xâm nhập qua bì mao, ảnh hưởng trực tiếp đến phế khí và tỳ khí.

Mùa thu cũng là giai đoạn chuẩn bị tàng âm cho mùa đông. Ngủ trên phản lạnh khiến âm khí không thu, hàn thấp tích trệ trong tỳ và cân mạch. Hệ quả thường không phát ngay mà biểu hiện rõ vào mùa đông dưới dạng: phế khí tổn thương, dễ ho, cảm lạnh, viêm mũi, đau khớp, tỳ vị hư hàn khi sang đông.

Do đó, “mùa thu không ngủ trên phản” cũng chính là lời nhắc nhở của người xưa: giữ gìn chính khí, tránh bệnh tích lũy âm thầm, đến mùa đông phát tác.

Dưỡng sinh chân chính không nằm ở việc tránh nóng hay trốn lạnh một cách cực đoan, mà ở chỗ hiểu rõ khí của bốn mùa, biết lúc nào nên tiết, lúc nào nên thu, lúc nào cần bảo hộ chính khí.

Một giấc ngủ hợp thời, một chỗ nằm hợp khí tuy là việc nhỏ trong sinh hoạt thường ngày, nhưng lại ảnh hưởng sâu xa đến tạng phủ và sức khỏe lâu dài.

Người xưa quan sát tinh tế thiên nhiên, từ đó đúc kết thành lời dặn giản dị mà thâm sâu, để con người biết tự điều hòa mình với âm dương của đất trời.

Hiểu được điều này, ta mới thấy dưỡng sinh không ở đâu xa, mà bắt đầu từ chính những thói quen rất nhỏ, rất đời thường.

Khai Tâm biên tập
Theo vandieuhay