Tính cách của mẹ ảnh hưởng đối với con cái: tác động lâu dài và cách khắc phục

Con cái là dòng máu chung của cha mẹ, nhưng một sự thật rõ ràng là trong quá trình trưởng thành, tính cách của mẹ thường quyết định nền tảng cơ bản của con. Mẹ không cần lớn tiếng dạy dỗ hay cố ý thuyết giáo; chỉ qua những biến động cảm xúc hàng ngày, lời nói và hành vi, mẹ đã lặng lẽ khắc sâu vào tâm hồn con.

Loại ảnh hưởng này là sự thấm nhuần lặng lẽ, có thể định hình số phận cả đời của con. Con quan sát cách mẹ xử lý cảm xúc, đối xử với gia đình và đối mặt với áp lực, từ đó hình thành thế giới quan ban đầu của mình qua những điều bình dị hàng ngày.

Có bốn loại tính cách mẹ phổ biến có thể vô tình gây ảnh hưởng sâu sắc đến con: mẹ kiểm soát, mẹ lo âu, mẹ lạnh lùng, và mẹ hay chê bai. Là cha mẹ, nếu nhận thức được nhiều hơn một chút, chúng ta có thể giúp con lớn lên thoải mái hơn.

Tuy nhiên, những ảnh hưởng này không chỉ dừng ở tuổi thơ mà còn kéo dài đến tuổi trưởng thành, định hình tính cách, mối quan hệ và cách con cái đối mặt với cuộc sống. Dưới đây, chúng ta sẽ khám phá chi tiết từng loại, tác động lâu dài và cách khắc phục để tránh lặp lại vết thương cho thế hệ sau.

Mẹ kiểm soát

Mẹ kiểm soát thường dùng câu nói quen thuộc: “Tất cả những gì mẹ làm đều là vì tốt cho con.” Mẹ muốn quản lý mọi thứ, từ quần áo con mặc, bạn bè con chơi, đến ngành học và công việc sau này. Ý kiến của con dường như không quan trọng; cứ nghe mẹ là đúng. Lâu dần, con chỉ có hai con đường: trở nên ngoan ngoãn, phụ thuộc hoàn toàn vào mẹ, không dám tự quyết định vì sợ sai lầm; hoặc tích tụ bất mãn, đến khi lớn lên thì phản kháng mạnh mẽ, cố tình làm ngược lại dù biết sai để giành quyền tự chủ.

Loại tính cách này khiến con cái thiếu tự tin, phụ thuộc vào người khác để đưa ra quyết định, hoặc phát triển xu hướng nổi loạn, dẫn đến khó khăn trong việc tự lập và xây dựng mối quan hệ lành mạnh. Khi trưởng thành, con thường tránh liên lạc hoặc về thăm nhà do cảm giác bị kiểm soát, khiến mối quan hệ mẹ-con xa cách. Sự thiếu tự do này còn khiến con nghi ngờ khả năng bản thân, sợ mắc sai lầm và gặp khó khăn khi đối mặt với thử thách cuộc sống.

Ví dụ: Ngân lớn lên với mẹ luôn quyết định mọi thứ, từ việc cô mặc áo màu gì đến chọn ngành kinh tế dù Ngân muốn học nghệ thuật. Khi trưởng thành, Ngân trở thành nhân viên văn phòng nhưng luôn do dự trong quyết định, từ chọn món ăn đến đổi công việc. Cô thường gọi điện hỏi mẹ, nhưng mỗi lần nói chuyện lại cảm thấy ngột ngạt, dẫn đến ít liên lạc hơn. Ngân thiếu tự tin, phụ thuộc vào ý kiến người khác và khó xây dựng mối quan hệ gần gũi với mẹ do cảm giác bị kiểm soát.

Cách khắc phục: Từ phía mẹ, cần nhận thức và buông bỏ kiểm soát bằng cách khuyến khích con tự quyết định từ việc nhỏ như chọn quần áo. Tạo không gian tự do để con thử và sai, hỗ trợ thay vì chỉ đạo và lắng nghe ý kiến con mà không phán xét. Từ phía con cái trưởng thành, xây dựng ranh giới lành mạnh bằng cách nói “không” kiên quyết nhưng nhẹ nhàng, tham gia khóa học kỹ năng để tăng tự tin và chia sẻ cảm xúc chân thành để hàn gắn mối quan hệ.

Hỗ trợ bên ngoài như trị liệu gia đình có thể giúp cả hai hiểu nhau hơn. Ví dụ, một người mẹ nhận ra vấn đề sau khi con tránh về nhà, tham gia khóa học nuôi dạy con và bắt đầu hỏi ý kiến con, dần dần cải thiện sự gần gũi.

Mẹ lo âu

Mẹ lo âu luôn sống trong trạng thái lo lắng, nghĩ đến điều tồi tệ nhất. Con ho một tiếng, mẹ nghĩ đến viêm phổi; điểm số giảm vài điểm, mẹ cảm thấy tương lai chấm hết. Bầu không khí gia đình căng thẳng, mẹ liên tục nhắc: “Cẩn thận!”, “Đừng chạy lung tung!”, “Nếu lỡ thì sao?”. Con nghe nhiều dần trở nên nhút nhát không dám thử thách, luôn sợ sai và cảm thấy mình không làm được.

Con cái thiếu cảm giác an toàn, mang bất an kéo dài dẫn đến rối loạn lo âu. Chúng trở nên nhút nhát, ngại rủi ro, hạn chế phát triển cá nhân và sự nghiệp. Dù xuất sắc, chúng luôn lo lắng, khó kiểm soát căng thẳng và duy trì tinh thần tích cực.

Ví dụ: Huy có mẹ luôn lo lắng thái quá, đưa anh đi bệnh viện vì sốt nhẹ và lo anh trượt đại học. Lớn lên dù là kỹ sư thành công, Huy bất an, lo sợ thất bại, từ chối thăng tiến. Anh thiếu tự tin khi đối mặt rủi ro và khó tận hưởng thành công do ám ảnh tiêu cực.

Cách khắc phục: Mẹ cần quản lý lo âu cá nhân qua tư vấn tâm lý hoặc thiền, khuyến khích con dũng cảm bằng lời khích lệ như “Mẹ tin con sẽ làm tốt!”. Tạo môi trường tích cực bằng cách khen ngợi nỗ lực. Từ phía con, tham gia trị liệu hành vi nhận thức để kiểm soát suy nghĩ tiêu cực, thử thách bản thân từ mục tiêu nhỏ và tìm hỗ trợ từ bạn bè. Hỗ trợ bên ngoài như nhóm hỗ trợ giúp xây dựng kiên cường cảm xúc. Ví dụ, một mẹ lo âu tham gia lớp thiền, khuyến khích con thử thể thao mới giúp con tự tin hơn.

Mẹ lạnh lùng

Mẹ lạnh lùng ít giao tiếp, hiếm biểu cảm. Con kể chuyện vui ở trường, mẹ không phản ứng; con buồn muốn an ủi, mẹ như không thấy. Nhà đầy đủ vật chất nhưng thiếu ấm áp. Con cố tiếp cận nhưng không nhận hồi âm, dần nguội lạnh và không chủ động nữa.

Con khó bày tỏ cảm xúc, thiếu niềm tin vào tình yêu, dẫn đến cô lập cảm xúc. Bề ngoài độc lập nhưng bên trong cô đơn, cảm thấy không xứng đáng được yêu, ảnh hưởng đến mối quan hệ thân mật.

Ví dụ: Hương lớn lên trong gia đình thiếu ấm áp, mẹ không phản ứng khi cô chia sẻ. Lớn lên, Hương độc lập nhưng khó mở lòng, giữ khoảng cách trong tình cảm, cảm thấy cô đơn dù thành công.

Cách khắc phục: Mẹ cần thể hiện cảm xúc qua lời nói hoặc hành động như ôm con, khen ngợi và lắng nghe. Tìm hiểu nguyên nhân qua tư vấn để thay đổi. Xây dựng kết nối bằng trò chuyện hàng ngày. Từ phía con, học bày tỏ cảm xúc qua khóa học hoặc nhật ký, xây dựng tự trọng bằng ghi nhận thành tựu. Hàn gắn bằng chia sẻ chân thành. Hỗ trợ như trị liệu giúp vượt qua cô đơn. Ví dụ, một mẹ lạnh lùng viết thư bày tỏ tình yêu, giúp con mở lòng và xây dựng kết nối.

Mẹ hay chê bai

Mẹ hay chê bai không thấy điểm tốt của con, thường nói: “Nhìn con nhà người ta!”, “Sao con ngu ngốc thế?”, “Mẹ nuôi con uổng phí!”. Mẹ nghĩ đây là khuyến khích, nhưng lời nói như gai đâm, khiến con tin mình kém cỏi.

Con có lòng tự trọng thấp, luôn phủ nhận bản thân dù thành công, trở nên cầu toàn nhưng không hạnh phúc. Mối quan hệ mẹ-con xa cách do cảm giác bị phủ nhận.

Ví dụ: Nam bị mẹ so sánh liên tục. Lớn lên dù là luật sư thành đạt, anh cảm thấy không đủ giỏi, làm việc quá sức nhưng hiếm hạnh phúc, nhạy cảm với phê bình và ít liên lạc với mẹ.

Cách khắc phục: Mẹ chuyển chê bai sang khen ngợi, tập trung điểm mạnh và xin lỗi nếu gây tổn thương. Từ phía con, tái định hình tự trọng qua trị liệu hoặc ghi thành tựu, bỏ qua phê bình tiêu cực và đặt ranh giới. Hỗ trợ như nhóm hỗ trợ giúp xây dựng tự trọng. Ví dụ, mẹ xin lỗi và bắt đầu khen con, giúp con tự tin hơn và cải thiện mối quan hệ.

Tính cách mẹ ảnh hưởng con cái

Thành thật mà nói, những loại tính cách này không chỉ ở mẹ mà nhiều cha cũng vậy. Dù ai, nếu nhà có người như thế, cả gia đình sẽ mệt mỏi. Cha mẹ có thể chưa được yêu thương đúng cách từ nhỏ, nhưng chính vì biết cảm giác ấy khó chịu, chúng ta càng không để con đi lại con đường cũ.

Thay đổi không dễ, nhưng từng bước một: nhận thức, nỗ lực từ cả hai bên và hỗ trợ chuyên nghiệp sẽ tốt hơn. Đừng để vết thương quá khứ làm tổn thương thế hệ sau. Hãy yêu thương con đúng cách, tạo môi trường ấm áp để con phát triển tự do, an toàn và tự tin. Bằng cách này, chúng ta không chỉ khắc phục tác động tiêu cực mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai con cái.

Mỹ Mỹ biên tập
Theo vandieuhay