“Chán ăn tâm thần” vì tự ti về ngoại hình

Mới đây, Bệnh viện Đa khoa Hoàn Mỹ Sài Gòn (TP HCM) tiếp nhận một nữ bệnh nhân là T.N.N (20 tuổi, du học sinh). N. có chiều cao 1,75 m nhưng cân nặng 42,1 kg, chỉ số khối cơ thể – BMI 13,7 – quá gầy so với chuẩn.

Ám ảnh thừa cân

Bác sĩ chẩn đoán N. bị hội chứng chán ăn tâm thần (Anorexia Nervosa) – một dạng rối loạn ăn uống do ám ảnh tăng cân ngay cả khi cơ thể đã gầy.

N. từng là cô gái có ngoại hình đẹp với chiều cao 1,75 m và nặng 60 kg. Thế nhưng, do lo lắng mình quá mập, cô tìm cách giảm cân và kết quả là sụt cân không phanh. Mỗi ngày, N. chỉ ăn một chén xúp, cô thêm thật nhiều nước vào để làm loãng thức ăn.

Đến khi gia đình phát hiện, N. đã có các biểu hiện như thường xuyên đau đầu, mệt mỏi, thiếu năng lượng và bất ổn về tâm lý. Gia đình quyết định đưa N. về nước điều trị trước khi quá muộn.

Trường hợp khác là bé gái tên C.T.V (12 tuổi, ngụ TP HCM) nặng 65 kg. V. luôn ám ảnh thừa cân, nhịn ăn uống đến mức cơ thể gầy gò, xanh xao. Qua thăm khám, bác sĩ ghi nhận V. cao 1,56 m, cân nặng còn 31 kg, chỉ số BMI 12,7, tức suy dinh dưỡng rất nặng. Theo chia sẻ của người nhà, V. mặc cảm ngoại hình ở tuổi dậy thì và áp lực không đáp ứng được hạng cân thi đấu võ thuật.

Cô bé muốn giảm cân nhanh, nên mỗi ngày chỉ ăn một bữa với lượng rất ít, thậm chí nhiều lần ăn xong tự gây nôn. Việc “ép xác” này khiến khối mỡ và cơ của V. suy giảm nghiêm trọng, lớp mỡ dưới da hầu như không còn. V. còn mất kinh nguyệt, suy giảm miễn dịch, thiếu máu, thiếu sắt, vitamin D, canxi, kẽm và một số chỉ số bạch cầu, đạm thấp. Biểu hiện cho thấy V. có dấu hiệu chán ăn tâm thần.

Theo TS-BS Trần Thị Minh Hạnh, Trưởng Khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Đa khoa Hoàn Mỹ Sài Gòn, chán ăn tâm thần là tình trạng rối loạn ăn uống đặc trưng bởi sự hạn chế một cách thái quá với thức ăn và có nỗi sợ mãnh liệt với việc tăng cân.

Bệnh thường xảy ra ở phụ nữ trẻ và các bé gái tuổi dậy thì, thường khởi phát ở giai đoạn thanh thiếu niên. Nguyên nhân của bệnh là sự kết hợp của các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường. Yếu tố chính gây ra bệnh chán ăn tâm thần đó là xu hướng xã hội đối với ngoại hình cơ thể, ưa chuộng thân hình mảnh mai.

Tiền sử trẻ bị trêu hoặc bắt nạt về cân nặng của mình có nhiều khả năng mắc rối loạn ăn uống hơn. Hoặc trẻ em xuất thân từ những gia đình có tiền sử về vấn đề cân nặng, bệnh lý và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm.

Kết hợp trị liệu tâm lý và dinh dưỡng

Theo các bác sĩ, bệnh kéo dài có thể gây suy kiệt, loãng xương, rối loạn điện giải, tim mạch và các biến chứng nguy hiểm khác. Đối với trẻ vị thành niên, bệnh làm chậm phát triển về thể chất, thiếu hụt về chiều cao, trí tuệ, dậy thì không hoàn chỉnh.

BS Hạnh cho biết khi thăm khám, N. rất ít nói, không muốn tiếp xúc với mọi người xung quanh. Tuy nhiên, gia đình N. hợp tác tốt và mong muốn điều trị cho cô. Các bác sĩ dinh dưỡng và bác sĩ tâm lý – tâm thần của bệnh viện đã hội chẩn để đưa ra giải pháp điều trị tốt nhất cho N. Từng bước một, ban đầu N. cởi mở hơn, chấp thuận điều trị bằng thuốc và ăn uống theo theo hướng dẫn của bác sĩ dinh dưỡng. Sau 6 tháng điều trị kiên trì và theo dõi sát sao, cân nặng N. tăng lên 58,8 kg, BMI 19,2. N. đã có thể ăn uống bình thường và tiếp tục chương trình du học.

Đối với trường hợp của V., sau hội chẩn, các bác sĩ chỉ định điều trị phục hồi dinh dưỡng theo từng giai đoạn, cung cấp vừa đủ và tăng dần khẩu phần. Các dưỡng chất cần thiết: đường, đạm, chất béo, vitamin, khoáng chất và điện giải ở dạng dễ hấp thu, duy trì sức khỏe và phục hồi chức năng tiêu hóa. Song song, các bác sĩ tư vấn cho em xây dựng thói quen ăn uống bền vững, phòng ngừa tái diễn tình trạng ăn kiêng cực đoan. Sau 2 tuần điều trị, V. tăng cân nhẹ trở lại, tinh thần ổn định hơn.

Theo TS-BS Võ Văn Tân, Trưởng Khoa Nội Thần kinh Bệnh viện Nhân dân Gia Định (TP HCM), trẻ vị thành niên thường có xu hướng che giấu biểu hiện chứng chán ăn, do vậy, cha mẹ, người thân cần quan tâm để phát hiện sớm. Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, đánh giá tình trạng dinh dưỡng và thực hiện một số cận lâm sàng: kiểm tra tim mạch, chức năng gan, thận, nội tiết, điện giải, các vi chất dinh dưỡng và thực hiện các bài test trắc nghiệm tâm lý… Việc điều trị sẽ tùy thuộc vào các triệu chứng, độ tuổi, sức khỏe tổng quát của trẻ và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh.

Trẻ sẽ được trị liệu tâm lý – tâm thần để điều chỉnh nhận thức sai lệch về hình thể, phục hồi dinh dưỡng, dùng thuốc để điều chỉnh vấn đề cảm xúc – hành vi kèm theo trong một số trường hợp nếu cần. “Chán ăn tâm thần là một bệnh lý có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Vì vậy, cần phát hiện sớm, can thiệp kịp thời để hạn chế hậu quả” – BS Tân lưu ý.