Ngân hà rơi chín tầng: khát vọng vượt gian nan

Suối khe há có thể giữ được nước, cuối cùng cũng đổ về biển cả mà thành sóng to gió lớn. Con người tuyệt đối không được thỏa mãn với hiện trạng, mà phải nuôi chí hướng cao xa, tràn đầy tự tin, không sợ gian nan hiểm trở, kiên trì theo đuổi, nỗ lực với khát vọng thực hiện mục tiêu và giá trị của đời mình.

Ngân hà rơi chín tầng: khát vọng vượt gian nan

Dù giàu hay nghèo, sang hay hèn, con người đều nên dựng lập cho mình một chí hướng lớn lao. Trong tuổi thiếu niên đầy mộng tưởng, tôi thường bị cuốn hút bởi cảnh tượng hùng vĩ mà thi tiên Lý Bạch mô tả trong thơ: “Dòng thác đổ thẳng ba ngàn thước, ngỡ dải Ngân Hà rơi chín tầng trời.”

Mỗi khi tâm trí u uất, tôi thường muốn tìm đến những dòng thác tung bọt trắng xóa để dạo bước, giải tỏa lòng mình. Ngay cả những thác nhỏ do dòng suối gom lại, khi đứng dưới làn sương bụi nước mịn như mưa mà trầm ngâm giây lát, không chỉ xua đi mệt mỏi trong tâm hồn mà đôi khi còn lĩnh ngộ được đôi điều triết lý nhân sinh.

Tuy đã từng chiêm ngưỡng một vài thác nước ít người biết đến ở Trung Quốc, sau đó lại có dịp đến Nhật Bản thăm thác Nikkō, thác Mino ở Osaka, và cả thác vô danh trong núi sâu Yakushima. Cảnh sắc không phải là không đẹp, nhưng vì lượng nước quá nhỏ, nên không cảm nhận được cái thế “Ngân Hà rơi chín tầng trời” mà Lý Bạch từng mô tả.

Mãi đến khi được tận mắt chứng kiến thác Niagara trứ danh nằm giữa biên giới Mỹ và Canada, tôi mới thật sự cảm nhận hết sức mạnh và vẻ đẹp hùng vĩ của thác lớn. Dưới chân thác, có thể thấy những dòng nước dài tụ lại thành bức màn khổng lồ, mang sức nặng dữ dội mà lao thẳng xuống, giáng mạnh lên vách đá, tung bọt trắng xóa cao mấy trượng. Rồi bọt nước ấy lại hòa nhập cùng dòng thác khác, tiếp tục xô dồn xuống vực sâu, tạo nên cảnh tượng kỳ vĩ khiến người ta lưu luyến không rời.

“Ngàn khe muôn suối chẳng quản nhọc,
Xa trông mới biết nguồn cao vời.
Suối khe há giữ được mãi,
Cuối cùng về biển cả làm sóng to.”

Tác giả của bài thơ này chính là một vị hoàng đế nhà Đường và một vị thiền sư. Theo sử sách, Đường Tuyên Tông Lý Thầm từng có thời gian ẩn cư nơi núi rừng làm tăng. Một lần, ông cùng thiền sư Hương Nghiêm Nhàn (cao tăng ở núi Lư Sơn) đi chung. Thiền sư nói mình ngâm vịnh thác nước mà chỉ nghĩ ra hai câu, chưa nối được tiếp. Tuyên Tông liền xin nối vần. Thế là thiền sư đọc hai câu đầu, còn Tuyên Tông làm hai câu sau, hợp thành một bài thơ khí thế hùng vĩ, tràn đầy nhiệt huyết, lưu danh thiên cổ.

Bài thơ miêu tả dòng thác qua muôn vàn trở ngại mà cuối cùng vẫn đổ về biển cả, ẩn dụ về nhân sinh: con người không thể thỏa mãn với hiện tại, mà phải có chí hướng cao xa, đầy tự tin, không ngại khó khăn, kiên trì phấn đấu để đạt được mục tiêu và giá trị của đời mình. Đặc biệt, hai câu cuối trở thành danh cú muôn đời, phản ánh chí khí lạc quan, phóng khoáng của những con người từng trải, độc lập tư duy, khoáng đạt và kiên định lập công lập nghiệp.

Trong Mạnh Tử có câu nổi tiếng: “Trời muốn giao cho ai trọng trách, tất trước hết khiến người đó lao tâm khổ trí, gân cốt mỏi mệt, thân thể đói rét, thiếu thốn bần cùng, hành động trái nghịch. Qua đó mà rung động tâm chí, tôi luyện tính nhẫn nại, bồi dưỡng khả năng vốn chưa có.” Gian khổ chính là lò luyện ra nhân cách vĩ đại.

Bài thơ về thác cũng ẩn chứa đạo lý ấy. Nhìn gần thác lớn, thấy nước va đập vào ghềnh đá, tung bọt trắng xóa, khiến người ta có cảm giác “Dòng thác đổ thẳng ba ngàn thước, ngỡ dải Ngân Hà rơi chín tầng trời.” Nhưng không thể thấy được nguồn gốc. Chỉ khi ngắm từ xa mới biết nó bắt nguồn từ đỉnh núi cao vời.

Câu thứ hai nhấn mạnh sự cao xa của thác, hàm ý chí khí ngất trời của con người, đồng thời ẩn chứa triết lý “người hiền phải có mắt tinh đời mới nhận ra.” Câu ba và bốn tương ứng “há có thể” với “rốt cuộc”, biểu lộ niềm tin và quyết tâm không hối tiếc. Ba chữ “làm sóng to” gợi hình mạnh mẽ, khiến người ta như thấy trước mắt biển cả cuồn cuộn, liên tưởng đến chí khí của bậc trượng phu: không theo đuổi mục tiêu nhỏ bé tầm thường, mà phải nuôi chí lớn, tung cánh bay cao.

Ngọc không mài không thành đồ quý; con người nếu không trải qua gian nan thử thách thì chí khí và phẩm cách khó mà vững vàng. Chính những khúc quanh gập ghềnh của cuộc đời mới rèn luyện được ý chí và nhân cách, đồng thời tăng trưởng trí tuệ và tài năng. Người mang trong tim chí hướng cao xa, sẽ không tự mãn với hiện trạng, cũng không say đắm trong thành tựu đã đạt được, mà nhất định tiếp tục phấn đấu tiến thủ. Trên chặng đường hữu hạn của đời người, họ phải tạo nên sự nghiệp lớn lao mới có thể toại nguyện.

Mỹ Mỹ biên dịch
Trích Trí tuệ cuộc sống

Xem thêm

Theo vandieuhay