Lịch Sử Việt Nam

Nguồn gốc cổ xưa của đất nước Việt Nam -Kỳ 2

admin 14 Views , ,

Kỳ 2: Thời kỳ Hán thuộc – Bắc Bộ trong vòng xoáy Trung Hoa (111 TCN – thế kỷ III)
Theo Charles Holcombe, Before Vietnam (2001) – Ngô Bắc dịch và giới thiệu

Bước ngoặt 111 TCN: Bắc Bộ nhập vào đế chế Hán

Sau khi Nam Việt bị diệt (111 TCN), vùng Lĩnh Nam – bao gồm cả Bắc Bộ Việt Nam – chính thức trở thành quận huyện của nhà Hán. Đây là bước ngoặt lớn: lần đầu tiên miền đất này nằm trong guồng máy quan liêu Trung Hoa, với bộ máy hành chính, thuế khóa và luật lệ chuẩn hóa.

Hán lập ra các quận như Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam, đặt quan lại từ phương Bắc sang cai trị. Song song, hàng vạn di dân Hán di chuyển xuống, mang theo chữ viết, lễ nhạc, hệ thống đo lường và kỹ thuật canh tác.

Xung đột và kháng cự

Việc “Hán hóa” không diễn ra suôn sẻ. Đối với cư dân bản địa – vốn quen với văn hóa Đông Sơn, với thủ lĩnh địa phương và phong tục riêng – hệ thống quan liêu Hán là điều xa lạ.

Không ít lần, sự áp bức thuế khóa, lao dịch và coi thường tập tục bản địa dẫn đến nổi dậy quy mô. Lớn nhất là cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng (40–42 SCN), khởi phát từ Mê Linh (Vĩnh Phúc). Cuộc nổi dậy này nhanh chóng lan sang cả Quảng Tây – cho thấy khi ấy biên giới Trung–Việt ngày nay chưa hề tách bạch.

Dù thất bại sau hai năm, khởi nghĩa Hai Bà Trưng đã trở thành biểu tượng kháng Hán và để lại dấu ấn lâu dài trong ký ức dân tộc.

Sự pha trộn văn hóa

Mặc dù có xung đột, quá trình giao thoa văn hóa vẫn diễn ra mạnh mẽ.

  • Chữ Hán dần được giới tinh hoa bản địa học tập, trở thành công cụ cai trị và ghi chép.

  • Kỹ thuật nông nghiệp mới (cày sắt, thủy lợi) làm tăng sản lượng lúa.

  • Phong tục thờ cúng, kiến trúc, nhạc lễ từ Trung Nguyên bắt đầu hòa quyện với tín ngưỡng bản địa.

Khảo cổ học cho thấy ở Bắc Bộ, mộ táng từ thế kỷ I–III SCN mang nhiều yếu tố pha trộn: đồ đồng Đông Sơn vẫn còn, nhưng song song xuất hiện đồ gốm, đồ sắt, tiền tệ kiểu Hán.

Tầng lớp bản địa mới

Trong suốt hơn 400 năm Hán thuộc, đã hình thành một tầng lớp bản địa Hán hóa. Họ là con cháu quan lại, thương nhân, di dân phương Bắc kết hôn với người Việt địa phương. Lớp người này trở thành “trung gian văn hóa”: vừa nói tiếng Hán, vừa giữ gốc bản địa.

Chính từ đây, khái niệm về một cộng đồng “người Giao Chỉ” bắt đầu định hình – khác biệt với cả người Hán phương Bắc và các bộ lạc Việt khác ở Đông Nam Á.

Cái nhìn từ Holcombe

Holcombe lưu ý: Thời kỳ này chưa có Việt Nam độc lập, nhưng là giai đoạn quan trọng để hình thành bản sắc. Trong vòng kiểm soát của Hán, Bắc Bộ vừa bị “đồng hóa” vừa nuôi dưỡng mầm mống kháng cự. Chính sự căng kéo ấy về sau sẽ dẫn đến sự trỗi dậy của các thế lực địa phương, mở đường cho nền tự chủ sau thế kỷ IX.

🔎 Đọc thêm:

  • Holcombe, Before Vietnam, chương 2.

  • Taylor, The Birth of Vietnam.

  • Keith Taylor, “The Trung Sisters Revisited.”

  • Đại Việt Sử Ký Toàn Thư.

 

ĐÓN ĐỌC KỲ 3 TẠI ĐÂY ĐỌC NGAY

Gửi phản hồi