Trần Quốc Tảng – Hổ phụ sinh hổ tử
Khi nhắc đến kháng chiến chống Nguyên – Mông, người ta thường nhớ ngay đến Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, đến Phạm Ngũ Lão, Trần Nhật Duật hay Trần Khánh Dư. Nhưng bên cạnh đó, cũng có một nhân vật đặc biệt: Trần Quốc Tảng, con trai của Trần Hưng Đạo. Ông vừa là tướng lĩnh lập công, vừa là người mang trong mình những mâu thuẫn lớn lao giữa tình thân, danh vọng và vận mệnh triều Trần.
Xuất thân và tuổi trẻ
Trần Quốc Tảng sinh năm 1252, là con trai thứ của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Sinh trưởng trong một gia đình võ tướng, từ nhỏ ông đã được rèn luyện cả văn lẫn võ. Thời niên thiếu, Quốc Tảng nổi bật với tính cách mạnh mẽ, tự tin và có phần cứng cỏi, quyết đoán.
Ông được nhiều kỳ vọng sẽ nối chí cha mình, trở thành trụ cột trong công cuộc bảo vệ đất nước trước vó ngựa xâm lăng phương Bắc. Và thực tế, khi trưởng thành, ông đã sớm tham gia vào hàng ngũ chỉ huy trong quân đội nhà Trần.
Mâu thuẫn với Hưng Đạo Vương
Một trong những giai thoại nổi tiếng nhất về Trần Quốc Tảng chính là mâu thuẫn với cha ông, Hưng Đạo Vương. Sử sách chép rằng: khi còn trẻ, Quốc Tảng từng khuyên cha nhân cơ hội nắm đại quyền trong tay, hãy đoạt ngôi nhà Trần để tự lập làm vua.
Trần Quốc Tuấn nghe vậy vô cùng tức giận. Ông vốn mang nặng thù riêng với họ Trần – bởi cha mình, Trần Liễu, bị ép nhường vợ cho Trần Cảnh – nhưng cuối cùng, ông chọn trung thành với đại nghĩa, không làm điều phản nghịch. Thấy con trai có ý định tiếm quyền, ông giận dữ đến mức muốn giết đi, nhưng nhờ người can ngăn mới bỏ qua.
Mâu thuẫn này khiến quan hệ cha con giữa Hưng Đạo Vương và Quốc Tảng không còn mặn mà. Tuy nhiên, cần thấy rằng trong bối cảnh quyền lực phức tạp của triều Trần, việc một vị công tử nghĩ tới ngôi báu cũng không phải chuyện lạ.
Người con trung thành với triều đình
Mặc dù từng có ý kiến gây mâu thuẫn với cha, nhưng trong sự nghiệp, Trần Quốc Tảng vẫn là một vị tướng trung thành với triều đình và có nhiều đóng góp quan trọng.
Trong các cuộc kháng chiến chống Nguyên – Mông, Quốc Tảng tham gia nhiều trận đánh lớn. Sử cũ ghi rằng ông là người chỉ huy quân Trần bảo vệ vùng Đông Bắc, nơi hiểm yếu với nhiều hải cảng, lối ra vào.
Đặc biệt, sau chiến thắng Bạch Đằng năm 1288, Trần Quốc Tảng tiếp tục được giao trấn giữ khu vực biên giới và ven biển Quảng Ninh – Lạng Sơn, làm lá chắn chống sự quấy nhiễu của quân phương Bắc. Tại đây, ông cho xây dựng đồn trại, huấn luyện binh sĩ, lập công lao trong việc giữ yên biên ải.
Vai trò trấn thủ vùng Đông Bắc
Vùng đất Quảng Ninh ngày nay chính là nơi gắn liền với tên tuổi của Trần Quốc Tảng. Ông trấn thủ Vân Đồn, Cửa Ông, Bạch Đằng – những địa danh chiến lược trong giao thương và quân sự.
Dân gian vùng này truyền lại nhiều giai thoại về Trần Quốc Tảng: ông nghiêm minh trong quân lệnh, thương dân, dẹp yên giặc cướp và bảo vệ ngư dân trước sự quấy phá từ phương Bắc. Sau khi mất, nhân dân lập đền thờ ông tại Cửa Ông, nơi ngày nay vẫn là một trong những ngôi đền linh thiêng và nổi tiếng nhất vùng Đông Bắc.
Nhân cách và hình ảnh lịch sử
Điều đặc biệt ở Trần Quốc Tảng là sự đa diện. Ông không hoàn toàn là một vị tướng toàn bích như Phạm Ngũ Lão, cũng không là vị đại vương mẫu mực như cha mình Trần Hưng Đạo. Trong con người ông vừa có lòng trung nghĩa, vừa có tham vọng, vừa có khí phách, vừa có những toan tính chính trị.
Chính sự phức tạp này khiến hình ảnh Trần Quốc Tảng trở nên sống động hơn. Ông đại diện cho lớp người của thời loạn: phải đứng giữa lựa chọn gia tộc – ngai vàng – đất nước. Và cuối cùng, dù từng có suy nghĩ sai lầm, ông vẫn góp phần bảo vệ giang sơn, ghi tên vào hàng danh tướng.
Sự tôn thờ của hậu thế
Ngày nay, đền Cửa Ông ở Quảng Ninh là nơi nhân dân lập để thờ phụng Trần Quốc Tảng. Lễ hội Cửa Ông hằng năm thu hút hàng vạn người về dự, thể hiện niềm tôn kính đối với vị tướng từng giữ yên vùng Đông Bắc. Trong tâm thức dân gian, ông được xem như vị thần hộ quốc, bảo hộ ngư dân và vùng biển đảo.
Kết luận
Trần Quốc Tảng là nhân vật đặc biệt trong hàng tướng lĩnh triều Trần: vừa có công lao quân sự to lớn, vừa để lại mâu thuẫn nổi tiếng với cha mình. Điều đó không làm lu mờ hình ảnh ông, mà ngược lại, càng khiến ông trở nên chân thực, gần gũi với lịch sử.
Ông đã góp phần không nhỏ trong việc củng cố vùng biên viễn, bảo vệ giang sơn, để cùng cha và các tướng lĩnh khác làm nên bản anh hùng ca chống Nguyên – Mông.
Tên tuổi Trần Quốc Tảng sống mãi trong tâm thức người dân vùng Đông Bắc và trong lịch sử dân tộc như một minh chứng rằng: dù xuất phát từ những mâu thuẫn, con người vẫn có thể đứng về phía đại nghĩa và trở thành anh hùng.