Tô Trung Từ – Kẻ thao túng triều Lý và cái chết bi thảm vì đắm chìm trong thanh sắc
Lịch sử Việt Nam vào cuối triều Lý là một giai đoạn hỗn loạn, khi mà chính quyền trung ương suy yếu, thiên hạ chia năm xẻ bảy, các thế lực nổi lên tranh giành quyền lực. Nếu như sau này người đời thường nhắc đến những nhân vật như Trần Tự Khánh, Trần Thủ Độ với vai trò mở đường cho nhà Trần, thì trước đó, cái tên Tô Trung Từ từng một thời làm mưa làm gió, nắm trong tay cả vận mệnh triều đình.
Ít ai biết rằng, trước khi họ Trần thực sự nắm quyền, Tô Trung Từ – em vợ của Trần Lý – mới chính là kẻ thao túng chính trường Đại Việt, giống như hình ảnh Đổng Trác trong Tam Quốc, nắm thiên tử để sai khiến bá quan.
Từ võ tướng đến quyền thần
Tô Trung Từ vốn là em vợ của Trần Lý – một thủ lĩnh có ảnh hưởng lớn vùng Hải Ấp (Nam Định ngày nay). Khi loạn Quách Bốc nổ ra vào đầu thế kỷ XIII, triều đình nhà Lý rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Trong bối cảnh đó, Tô Trung Từ cùng họ Trần đứng ra dẹp loạn, tiêu diệt các đối thủ chính trị, đồng thời loại trừ dần những cựu thần còn trung thành với nhà Lý.
Nhờ tài năng quân sự và sự quyết đoán, Tô Trung Từ nhanh chóng khẳng định vị thế. Ông không chỉ dựa vào sức mạnh quân sự mà còn khéo léo thao túng triều đình, đưa mình trở thành nhân vật số một, nắm giữ thực quyền đất nước, còn vua Lý lúc ấy chỉ như bù nhìn.
Sử chép rằng Tô Trung Từ từng có quyền thế nghiêng trời lệch đất, ra vào cung đình tự do, điều binh khiển tướng chẳng khác nào chúa tể. Trong mắt bá quan văn võ, ông là người “nắm thiên hạ trong tay”.
Đam mê tửu sắc – bước trượt dài của quyền thần
Khi đã ở đỉnh cao quyền lực, thay vì tiếp tục củng cố thế lực, Tô Trung Từ lại sa vào tửu sắc. Đây chính là bước ngoặt dẫn đến bi kịch của ông.
Ông say mê công chúa Thiên Cực, vợ của quan nội hầu Vương Thượng. Công chúa này vốn nổi tiếng xinh đẹp, nhưng cũng tai tiếng vì từng có quan hệ bất chính với gian thần Phạm Du trước đó.
Bất chấp tai tiếng, Tô Trung Từ vẫn say đắm, thường lén lút qua lại với công chúa. Đỉnh điểm, vào một đêm tháng 6 năm 1211, ông sang Gia Lâm để tư thông với Thiên Cực. Không ngờ Vương Thượng bắt quả tang. Theo luật pháp nhà Lý khi ấy, nếu nam nữ tư thông bị bắt tại chỗ, người chồng có quyền giết tình địch mà không phạm tội. Chính vì vậy, Vương Thượng lập tức giết chết Tô Trung Từ ngay trong đêm.
Cái chết này chẳng khác nào một nhát dao chí mạng giáng vào thế lực họ Tô, khiến kinh thành chấn động và quyền lực của ông sụp đổ chỉ sau một đêm.
Loạn lạc sau cái chết của Tô Trung Từ
Sau khi Tô Trung Từ bị giết, kinh thành rơi vào cảnh hỗn loạn. Con rể ông là Nguyễn Ma La thấy thế lực suy yếu, cha vợ chết, liền mưu tính dựa vào họ Trần để củng cố vị thế. Ma La tìm gặp Trần Thừa, xin tiến binh dẹp yên ấp Khoái nhằm gây dựng lại ảnh hưởng.
Tuy nhiên, vận số nhà Tô đã hết. Nguyễn Ma La cùng vợ là Tô Thị (em họ Trần Tự Khánh) trên đường đến gặp bộ tướng cũ của Tô Trung Từ là Nguyễn Trinh thì lại bị phản bội. Nguyễn Trinh giết chết Ma La rồi cướp lấy Tô Thị.
Không dừng lại ở đó, Tô Thị sau này tố cáo Nguyễn Trinh với Trần Thừa. Trần Thừa nhân cơ hội này sai người dùng Tô Thị làm mồi nhử, dụ Trinh và giết chết hắn. Thế lực của Tô Trung Từ hoàn toàn tan rã, không còn cơ hội hồi phục.
Thời cơ mở ra cho họ Trần
Sau biến cố, kinh thành bỏ trống lực lượng. Trần Tự Khánh, vốn là cháu gọi Tô Trung Từ bằng cậu, lập tức mang quân chiếm lĩnh kinh sư. Ông còn lo liệu việc an táng Tô Trung Từ tại làng Hoạch, vừa để giữ danh phận gia tộc, vừa khéo léo thu phục lòng người.
Từ đây, họ Trần dần khẳng định ưu thế. Cuộc chiến giữa các thế lực quân phiệt tiếp tục diễn ra ác liệt, nhưng cán cân quyền lực ngày càng nghiêng về phía Trần Tự Khánh và sau này là Trần Thủ Độ. Chính sự thất bại và cái chết bi thảm của Tô Trung Từ đã mở đường cho họ Trần thâu tóm triều chính, tiến tới thay thế nhà Lý.
Một kết cục tất yếu
Cái chết của Tô Trung Từ cho thấy một bài học lịch sử sâu sắc: khi một kẻ quyền thần đạt đến đỉnh cao, nếu không biết kiềm chế bản thân mà sa vào tửu sắc, dục vọng thì tất yếu sẽ tự hủy hoại chính mình.
Ông từng được so sánh với Đổng Trác, nhưng trong khi Đổng Trác chết dưới tay Vương Doãn và Lã Bố, thì Tô Trung Từ cũng gục ngã bởi chính thói trăng hoa của mình.
Từ một võ tướng mưu trí, từng làm chủ triều đình, cuối cùng ông chết trong tay một người chồng ghen tuông. Quyền lực tưởng như vô biên bỗng chốc sụp đổ chỉ trong khoảnh khắc.
Kết luận
Lịch sử cuối thời Lý đã chứng kiến nhiều biến động, nhưng sự kiện Tô Trung Từ bị giết năm 1211 là một dấu mốc quan trọng. Nó không chỉ chấm dứt vai trò của một quyền thần thao túng triều đình, mà còn tạo điều kiện để họ Trần từng bước khẳng định vị thế, mở đường cho việc nắm quyền trong triều đình Đại Việt.
Câu chuyện của Tô Trung Từ không chỉ là một bi kịch cá nhân, mà còn là tấm gương nhãn tiền về sự suy vong tất yếu của kẻ cầm quyền khi để dục vọng lấn át lý trí. Từ đỉnh cao quyền lực, ông ngã xuống hố sâu bi thảm, để lại một chương sử vừa nhuốm màu bi kịch, vừa mở ra bước ngoặt cho lịch sử dân tộc.